Er woedt momenteel een intense lobbystrijd door de industrie om de EU-regels voor genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s) op het gebied van milieu, gezondheid en keuzevrijheid te ondermijnen. Het Nederlandse televisieprogramma Zembla heeft onlangs een uitzending getiteld “Geknoei met Zaden” (13 april 2023) uitgezonden, waarin de realiteit achter de wilde beloften van een nieuwe GGO-techniek (Crispr-Cas) door de biotechnologie-industrie wordt onderzocht. Het programma belicht ook de belangen van bedrijven die worden gepromoot door een kleine groep biotechnologische onderzoekers, die meerdere tegenstrijdige rollen vervullen.
De uitzending maakte gebruik van meer dan duizend pagina’s interne documenten, e-mails en rapporten die door Corporate Europe Observatory zijn verkregen van de Nederlandse overheid. Uit deze documenten blijkt dat Nederlandse overheidsfunctionarissen voortdurend worden geïnformeerd en beïnvloed door biotechnologische lobbyorganisaties zoals HollandBio en Plantum, en door een kleine groep biotechnologische onderzoekers van Wageningen University. Ze hebben zelfs gezamenlijk een bijeenkomst gehad in een luxe herberg!
Een aantal biotechnologische onderzoekers van Wageningen University and Research (WUR), een Nederlandse landbouwuniversiteit, lobbyt al vele jaren bij de EU-instellingen en de Nederlandse overheid voor deregulering van de genoombewerkingstechniek Crispr-Cas (zoals hier en hier blijkt).
Tegelijkertijd worden onderzoekers van dezelfde groep betaald door een ministerie om op te treden als consultants voor zogenaamde “beleidsondersteuningsprojecten” over nieuwe GGO’s. Hun exacte namen zijn weggelaten in de verkregen e-mailcorrespondentie. WUR-medewerkers hebben bijvoorbeeld teksten geleverd aan het ministerie van Landbouw over hoe ze parlementaire vragen moeten beantwoorden, input voor toespraken van de minister over het onderwerp nieuwe GGO’s, of suggesties over hoe te reageren op een EU-raadpleging ter voorbereiding op mogelijke beleidswijzigingen. En vervolgens worden ze ook ingehuurd door de Europese Commissie op verschillende momenten om te helpen bij het analyseren van raadplegingsreacties, waardoor ze een direct inzicht hebben in en invloed kunnen uitoefenen op het EU-beleidsproces!
In de Zembla-uitzending beweert Ernst van der Ende (directeur Animal Sciences Group bij WUR) dat “wetenschappers van WUR niet lobbyen”. Hij beweerde zelfs dat wetenschappers “voortdurend zowel de voordelen als de nadelen van een technologie laten zien”.
Beide uitspraken staan in schril contrast met de realiteit.
WUR-biotechnologieonderzoekers hebben jarenlang gelobbyd voor deregulering en de universiteit geeft constant een bevooroordeeld beeld ten gunste van de technologie. Bijvoorbeeld:
- WUR-onderzoekers nemen Nederlandse ambtenaren elke paar maanden mee naar lobbybijeenkomsten georganiseerd door de European Plant Science Organisation om de weg voorwaarts voor deregulering van nieuwe GGO’s te bespreken, inclusief het vinden van ‘positieve voorbeelden’ van nieuwe GGO’s.
- WUR maakte als onderdeel van Topsector TU deel uit van een project dat tot doel had ‘positieve voorbeelden’ te zoeken om de technologie te promoten. Deze voorbeelden zouden vervolgens, zoals expliciet vermeld in e-mails, worden gebruikt voor lobbyactiviteiten. (Zie hieronder voor meer informatie.)
- Het evenement CRISPR-Con dat in 2019 werd georganiseerd bij WUR was een groot promotie-evenement voor de technologie. Critici werden genegeerd, zoals bevestigd door drie academici en een vertegenwoordiger van Asociacion ANDES die het evenement bijwoonden.
Zembla vroeg Van der Ende of hij, terugkijkend, vond dat WUR-onderzoekers een eerlijke en evenwichtige afweging hebben gegeven van zowel de mogelijke voordelen als risico’s van de technologie. Zijn antwoord was: “Ik denk dat wetenschappers, inclusief die van Wageningen, in het verleden geen goede rol hebben gespeeld en we leren daarvan. We omarmen het debat zowel intern als extern, om duidelijk te maken wat het kan opleveren en wat niet.” Van den Ende erkende dat wetenschappers informatie moeten verstrekken over zowel de voordelen als de nadelen van een technologie, iets wat de biotechnologieonderzoekers van WUR tot nu toe niet hebben gedaan.
Esther van Turnhout, voorzitter van Wetenschap, Technologie en Samenleving aan de Universiteit Twente, zei in Zembla dat de manier waarop WUR-onderzoekers eenzijdige argumenten aan de Nederlandse overheid hebben geleverd “slecht en zorgwekkend is met het oog op de integriteit en onafhankelijkheid van wetenschap”.
Corporate Europe Observatory heeft eerder de rol benadrukt van ‘wetenschappers-lobbyisten’, waaronder die van Wageningen University, in het rapport ‘Derailing EU GMO rules‘. Een recent rapport dat in opdracht van de Groene fractie in het Europees Parlement is opgesteld, ontdekte ook dat veel van deze ‘wetenschappers-lobbyisten’ vaak belangenconflicten hebben. Velen van hen hebben persoonlijk belang bij deregulering van GGO-technieken vanwege belangen in onderzoeksfondsen of patenten.
Wat laten de nieuwe documenten verkregen van de Nederlandse overheid zien? Een paar belangrijke observaties:
- De vele tegenstrijdige rollen van biotechnologieonderzoekers van Wageningen.
Voorafgaand aan een mogelijke voorstel om GGO-wetten te verzwakken of helemaal af te schaffen, organiseerde de Europese Commissie (DG SANTE) een openbare raadpleging in het voorjaar van 2022.
E-mails verkregen door Corporate Europe Observatory tonen de drie tegenstrijdige rollen van Wageningse onderzoekers (pagina 1-3):
- Een Nederlandse ambtenaar vroeg WUR-onderzoekers om advies over een specifieke vraag in de raadpleging van de Europese Commissie. Het ging om een cruciale vraag over de definitie van wanneer een genetisch gemodificeerd gewas van een nieuwe techniek zoals CRISPR buiten de wetgeving zou vallen. Het antwoord van de Nederlandse overheid op de raadpleging gebruikte uiteindelijk woordelijk de tekst die het WUR-personeel aan hen had verstrekt.
- Tegelijkertijd stuurde een andere WUR-medewerker, Gijs Kleter, een e-mail naar dezelfde Nederlandse ambtenaar om hen te informeren dat hij betrokken was bij de analyse van de reacties op dezelfde openbare raadpleging. Dit betekent dat hij door de Europese Commissie werd betaald om bij te dragen aan de voorbereiding van de wetswijziging. Hij merkt echter op dat hij eigenlijk niets mag “voorschrijven”, maar hij gaat desondanks door met het geven van een inhoudelijk antwoord aan de Nederlandse ambtenaar.
- Tot slot heeft een anonieme WUR-medewerker namens WUR als academisch instituut ook de raadpleging ingevuld. De inzending van WUR pleit voor deregulering en tegen consumentenkeuze via GGO-etikettering, zoals momenteel vereist. (Zie de pagina van de openbare raadpleging en download het Excel-bestand met alle inzendingen).
Biotechnologieonderzoekers van WUR hebben al 15 jaar gelobbyd voor de afschaffing van de veiligheidsregels voor GGO-technieken zoals CRISPR en een andere techniek genaamd cisgenese, en hebben vaak zelf belang bij deregulering. Gezien dit feit is het zowel afkeurenswaardig als zeer twijfelachtig dat dezelfde onderzoekers zijn ingehuurd als consultants om Nederlandse ministeries te adviseren en ook afzonderlijk door de Europese Commissie om te helpen bij het voorbereidingsproces van de mogelijke regelwijziging. Hier is duidelijk sprake van belangenverstrengeling.
Een gezellige luxe bijeenkomst voor ambtenaren en lobbyisten.
Op 10 november 2021 gingen Nederlandse ambtenaren, samen met lobbyisten van HollandBio en Plantum, en ook WUR-medewerkers, gezamenlijk naar een gezellige bijeenkomst in een luxe herberg in Edam, Noord-Holland (pagina 129, 141). Op de agenda stond het plan van de Europese Commissie om de regels voor nieuwe GGO’s te veranderen. De bijeenkomst werd georganiseerd door een Nederlands technologieplatform genaamd “Top Sector TU”, waarvan de leden vertegenwoordigers zijn van het Ministerie van Landbouw, Wageningen University en de industrie. Er waren geen NGO’s of vertegenwoordigers van biologische landbouw aanwezig bij de bijeenkomst. Dit toont een vervaging van professionele grenzen en een hoge mate van bevoorrechte toegang voor degenen die het grootste commerciële belang hebben bij deregulering van nieuwe GGO-technieken.
Een wanhopige zoektocht naar een nieuw ‘vlaggenschip’ voor GGO-lobbying.
Top Sector TU is lid van het Europese technologieplatform (ETP) ‘Plants for the Future’. ETP’s zoals deze zijn opgezet door de Europese Commissie om de industrie de mogelijkheid te bieden onderzoeksagenda’s mede op te stellen, waardoor ze aanzienlijke invloed hebben op de toewijzing van miljarden euro’s aan Europees onderzoeksgeld.
In een e-mail aan de leden van Topsector TU (pagina 337) van april 2022 vroeg José Vogelzang, wetenschappelijk directeur van Topsector TU, om gezamenlijke inspanningen om “goede voorbeelden van nieuwe genomische technieken te vinden om te communiceren via factsheets naar de EC”. De e-mail vervolgt: “De actie is urgent, want we willen de factsheets rond de zomer klaar hebben voor lobbydoeleinden in verband met de EC-wetgevingstijdlijn. Daarna zal het materiaal worden gebruikt voor lobbying bij het Europees Parlement (in verband met de stemming over de wetgeving op een later tijdstip).”
De zoektocht naar ‘goede voorbeelden’ is een voortdurende strijd voor de biotech-lobby, omdat deze nog niet op de markt beschikbaar zijn. Dit is ook een van de belangrijkste onderwerpen die worden besproken tijdens lobbybijeenkomsten van de European Plant Science Organisation (EPSO) in Brussel, waar Wageningse onderzoekers regelmatig Nederlandse ambtenaren mee naartoe nemen. Een medewerker van Wageningen geeft zelfs toe (pagina 187) in de e-mailcommunicatie dat duurzaamheidsclaims voor een bepaald gewas moeilijk of onmogelijk te bewijzen zijn voordat het daadwerkelijk wordt geteeld.
Consumentenkeuze met betrekking tot GGO’s staat op het spel.
Momenteel is er weinig of geen GGO-voedsel op de markt in de EU. Waar GGO-producten worden verkocht, moeten de producten duidelijk worden geëtiketteerd om dit aan te geven. De biotechnologie-industrie wil deze EU-vereiste echter graag afschaffen. Uit de openbare raadpleging die vorig jaar door de Europese Commissie werd georganiseerd, blijkt dat de Nederlandse overheid officieel nog geen beslissing heeft genomen met betrekking tot consumentenkeuze en GGO-etikettering. Maar een medewerker van Wageningen heeft ook namens de universiteit de raadpleging ingevuld, waarbij hij zich sterk verzet tegen het op de verpakking vermelden van GGO’s en beweert dat dit discriminerend is. Hoe Wageningen University als academische instelling tot deze positie is gekomen, blijft een mysterie.
Achtergrond
In 2018 concludeerde het Europees Hof van Justitie (EHJ) dat planten en dieren die zijn gemaakt met nieuwe technieken zoals CRISPR moeten vallen onder de huidige EU-regelgeving voor GGO’s.
Sinds de uitspraak is de lobbycampagne van zaadmultinationals voor deregulering van nieuwe GGO’s geïntensiveerd.
Dit rapport van Corporate Europe Observatory beschrijft hoe deze lobbycampagne de afgelopen jaren is gevoerd. Bedrijven zoals Bayer, Syngenta, BASF en Corteva (DowDupont) en hun lobbygroepen (Croplife EU, Euroseeds, enzovoort) zijn uiteraard actief betrokken. Maar biotechnologen van verschillende onderzoeksinstituten zijn ook actief voorstander van deregulering. Een recent rapport van de Groene fractie in het Europees Parlement toonde de belangenconflicten aan die veel van deze ‘wetenschappers-lobbyisten’ (inclusief die van WUR) hebben.
Bijvoorbeeld, veel van de ‘wetenschappers-lobbyisten’ zijn actief via een lobbyplatform genaamd EU-SAGE, dat is opgezet door het Vlaams Biotechnologie Instituut (VIB) waar Bayer en BASF in het bestuur zitten. Ze beweerden ten onrechte tegen besluitvormers dat het “meer dan 100 onderzoeksinstituten” vertegenwoordigt. Met deze activiteit probeerden de lobbyisten een schijn van wetenschappelijke consensus te creëren over de veiligheid en noodzaak van GGO-technieken.
Bovendien waren verschillende van deze biotechnologen actief in een TaskForce die werd bijeengeroepen door het in Brussel gevestigde thinktank Re-Imagine Europe. Met €1,5 miljoen financiering van de Gates Foundation produceerde de denktank rapporten ter ondersteuning van deregulering van GGO’s.
Tot slot brengen “wetenschappers-lobbyisten” regelmatig nationale overheidsfunctionarissen uit verschillende Europese landen naar lobbybijeenkomsten die worden georganiseerd door de European Plant Science Organisation (EPSO) om de deregulering van nieuwe GGO’s te bespreken.
