Er is paniek in Duitsland, waar men een uittocht van de industrie vreest – een uittocht die overigens al is begonnen. Te dure energie en hoge premies in Noord-Amerika werken als honing op vliegen. Vertrekken uit Europa betekent meer winst. Biden, daar komen we.
VS in een economische oorlog
Men durft het geen economische oorlog tussen de VS en de EU te noemen, maar dat is het wel, en deze is al jaren aan de gang. Zowel de Inflation Reduction Act (IRA) van de Amerikaanse president Joe Biden als de sancties tegen Rusland na de agressie tegen Oekraïne maken deel uit van die oorlog.
Donald Trump beloofde met zijn slogan “Make America Great Again” meer industrie naar de VS te lokken. Biden voert het uit, zijn IRA trekt kapitalisten van over de hele wereld aan. De Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) was een van de eersten die de bouw van een gigantische faciliteit ter waarde van 40 miljard dollar in Arizona aankondigde.
Volkswagen volgde al snel met de oprichting van een batterijfabriek in Canada, terwijl het Trinity-project (elektrische voertuigen) niet in Wolfsburg maar in de VS zal worden gerealiseerd. Voor veel Duitsers was het een schok dat Viesmann (warmtepompen…) in Amerikaanse handen komt. En zo gaat het verder. Dit is slechts het begin.
De motieven voor deze uittocht zijn duidelijk: enerzijds is energie in Europa door de sancties tegen Rusland veel te duur geworden. Als gevolg daarvan is een groot deel van Europa afgesneden van goedkoop Russisch gas – iets wat Washington al langere tijd nastreeft. Dat goedkopere Russische gas heeft plaatsgemaakt voor veel duurder en milieubelastend Amerikaans schaliegas. En ten tweede zijn er de enorme subsidies van de IRA en de goedkope energie in Noord-Amerika.
Gasoorlog
De Amerikaanse leiders voeren al jaren een economische oorlog op energiegebied. Sinds ze zoveel energie te koop hebben dankzij schaliegas, oefenen ze zware druk uit op Europa om energie bij hen te kopen, met name schaliegas. Donald Trump maakte daar geen geheim van toen hij campagne voerde tegen de bouw van Nord Stream 2. Het Russische gas was gewoon concurrentie. De Amerikaanse Democraten verpakten het iets anders: Europa mag niet afhankelijk zijn van Russisch gas, omdat het dan gechanteerd kan worden. Amerikanen zouden zoiets immers nooit doen…
Toen Nord Stream 2 in november 2021 voltooid was, weigerde Berlijn “om administratief-juridische redenen” alsnog de kraan open te draaien. De gaspijpleiding had 11 miljard euro gekost en moest de energievoorziening van de Duitse en Europese industrie en huishoudens waarborgen. Iedereen in Europa zou daar baat bij hebben.
Waarom bezweek Berlijn onder de druk van Washington? Welnu, binnen de regering van sociaaldemocraat Olaf Scholz zaten ook de Groenen, die niets wilden weten van dat Russische gas. Vanwege milieuredenen? Vreemd genoeg geven ze nu wel hun zegen aan het openhouden van kolencentrales, de invoer van schaliegas en de exploitatie van bauxietmijnen. De flirt van de Duitse Groenen met Biden doet vermoeden dat ze een Atlantische koers varen, aangezien zij verantwoordelijk zijn voor de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economie.
Europa’s slaafsheid
De Amerikaanse gasdruk had natuurlijk niet alleen commerciële doeleinden. De belangrijkste doelen waren politiek: het verstoren van de nauwe samenwerking tussen de twee grootste Europese landen, Duitsland en Rusland, en dus ook tussen de EU en Rusland. Dit zou het niet-Russische deel van Europa, met name de EU, weer meer onder controle van de VS brengen en tegelijkertijd een sterkere positie geven in de grootste confrontatie van de 21e eeuw, namelijk die tussen de VS en China. Met een beetje Europese hulp: Von der Leyen gaat naar Peking om te vertellen wat Washington wil horen.
Nord Stream 2, en ook Nord Stream 1, stonden in de weg. Die moesten gesloten worden. Interessant genoeg, hoe zit het nu met het onderzoek naar de daders van de sabotage in september vorig jaar? Waren er geen verdachte Russische schepen in de buurt? Of was dit slechts een afleidingsmanoeuvre die niet werkte?
Washington heeft zeer gewillige partners gevonden binnen de EU. Met zijn oorlog tegen Oekraïne heeft de Russische president Vladimir Poetin die Amerikaanse strategie aanzienlijk geholpen. De meest Atlantisch georiënteerde lidstaten van de EU, Polen en de Baltische staten, speelden ineens een hoofdrol. Voor hen kunnen de sancties tegen Rusland niet streng genoeg zijn, zelfs als deze voornamelijk de EU-landen zelf treffen en hen nog afhankelijker maken van de VS.
Maar ook de leiders van de EU, voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen en “president” Charles Michel, proberen elkaar te overtreffen in slaafse houding ten opzichte van Washington. Ursula Von der Leyen kondigde zojuist in Kiev een elfde trein van sancties aan. Maken ze in Brussel dan geen balans op van de tien eerdere treinen? We ondervinden nog steeds de gevolgen van deze sancties, Europa is zwaar getroffen. De inflatie is daar een gevolg van, evenals de uittocht van de industrie.
Maat voor niets
Rusland heeft daarentegen minder te lijden onder deze sancties. Ursula Von der Leyen heeft opdracht gegeven om te onderzoeken hoe het omzeilen van de sancties kan worden tegengegaan. Ze worden inderdaad op grote schaal omzeild. Een klassiek voorbeeld hiervan is de enorme hoeveelheid wasmachines die Kazachstan koopt en vervolgens naar Rusland worden doorgestuurd, waar chips en andere onderdelen voor andere, naar men zegt ook militaire, doeleinden worden gebruikt.
Hoe dan ook, iedereen moet nu toegeven dat deze sancties tot nu toe weinig effect hebben gehad op de Russische staat en het Russische leven. Na de eerste reeks maatregelen waren westerse leiders er echter van overtuigd dat de Russische economie snel zou instorten. De roebel en de beurs van Moskou zouden kelderen, verkondigde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken.
Maar hij sprak te vroeg. De roebel en de beurs herstelden zich snel en opmerkelijk. De productie bleef op peil, de Russische schatkist bleef aangroeien en de levensstandaard daalde nauwelijks. Sommige sectoren kregen het wel erg moeilijk, zoals de auto-industrie die technologische onderdelen miste, en consumenten hadden minder keuzemogelijkheden; de prijzen stegen, maar minder dan bij ons. Men kon ermee leven.
Voorlopig is dat nog steeds het geval. De sancties waren grotendeels te omzeilen. De uitvoer van olie naar India en China steeg sterk, evenals de invoer via Turkije, Armenië, Kazachstan en andere landen. Veel Russische banken werden uit Swift gezet, het bijna universele systeem voor internationale geldtransacties. Maar Gazprombank kon blijven en andere banken schakelden over naar het Chinese alternatief Cifs. Worden er minder auto’s geproduceerd? Er zijn massa’s Chinese auto’s, van het merk Haval, geïmporteerd.
De staatskas werd goed gevuld, hoewel dat aan het veranderen is door de aanzienlijk lagere olie- en gasprijzen. Dat zou een begrotingstekort van iets meer dan 2% kunnen veroorzaken. Ook dat is te overzien, de meeste EU-lidstaten zouden daar graag voor tekenen. Met de spaargelden die er zijn, kan Rusland nog generaties vooruit. Tenzij de oorlog tegen Oekraïne opgevoerd moet worden en er meer middelen en manschappen moeten worden ingezet,
Vazalisering
Alles loopt niet zoals Biden, Von der Leyen en co gehoopt hadden. Ondertussen heeft Europa zichzelf met elke sanctietrein in de voet geschoten. Met het opblazen van de gaspijpleidingen hebben we Oekraïne in ieder geval niet geholpen, maar hebben we wel de economische en politieke belangen van de VS gediend. Waarom zijn Europese leiders, de top van de EU, zo gemakkelijk – je zou zelfs zeggen enthousiast – meegegaan in deze zelfbeschadiging?
De sancties en het protectionisme van de VS hebben Europa tot een staat van vazal gemaakt. “Vazalisering”, zoals de Franse president Emmanuel Macron na zijn recente bezoek aan China opmerkte. Macron was een van de weinige Europese leiders die zich vorig jaar hiertegen wilde verzetten. Maar ze werden overstemd door de “Atlantisten” die sindsdien maar één taal spreken, de taal van oorlog.